Blog: Message in a bentobox
Binnen het genre foodfilm bestaat er een tof subgenre: ‘de lunchbox-film’. In Europa komen we niet veel verder dan wat boterhammetjes en een appel in ons trommeltje. De Amerikaanse lunchbox van Charlie Chaplin in Modern Times biedt al wat meer variatie: een hele struik selderij, een eitje, een hele gebraden kip, een thermos met koffie en een stuk cheesecake, het wordt allemaal uit de lunchbox getoverd. Maar de echte lunchbox-films moeten we in Azië gaan zoeken, waar een lunchbox veel meer inhoudt dan alleen maar lekker eten.
Oost West Thuis Best
De reden waarom lunchboxen in Azië populair zijn is eenvoudig: wat van thuis komt, is het lekkerst. Dus is er een rijke cultuur van (koude of warme) lunchboxen die door een van de ouders of partners worden bereid en op school of werk worden genuttigd. Een lunchbox bestendigt zo de hechte relatie met thuis, want een lunchbox wordt met liefde, zorg en toewijding gemaakt. In India heten ze tiffins (twee of drie rvs kommetjes op elkaar gestapeld) die vervolgens in het ingenieuze dabawallah-systeem binnen een uur bij de hongerige partner worden bezorgd. Zo eet je iedere middag warm een curry van thuis. In Japan heten ze bento’s en worden ze vooral gemaakt voor de schoolgaande jeugd. Een van de ouders maakt handgemaakte sushi en andere koude lekkernijen, specifiek naar de smaak, stijl en gezondheidswensen van de hongerige scholier. En iedere dag weer anders.
De bento-maker
In de Japanse film Dad’s Lunch Box zien we dat het maken van de lunchboxen niet eenvoudig is. Vader moet na een scheiding voor het eerst een lunchbox maken. De eerste lunchbox bevat rijst met mihoen, niet echt een smakelijke combi. Maar al doende leert papa en maakt hij uiteindelijk zulke mooie en lekkere bento’s dat alle mede-scholieren er naar uitkijken. In de film 461 days of bento’s maakt -alweer- een gescheiden vader zeer gevarieerde bento’s en zet ze op instagram. Maar om het dagelijks te kunnen doen heeft hij zijn eigen bento-dogma opgesteld: maximaal 40 minuten koken, voor maximaal 300 yen en de bijgerechten mogen alleen van restjes zijn gemaakt. Het leren maken van de best passende bento staat zo symbool voor de ontwikkeling van de relatie en communicatie tussen ouder en kind.
Uitpakparty
Want dat is natuurlijk een van de leukste dingen van een bento: het is iedere dag een cadeautje. In Japan worden bento-doosjes van bamboe, hout of gekleurd plastic gemaakt, in allerlei vormen en met minstens twee verdiepingen. Die zitten in een mooie katoenen doek geknoopt waar vervolgens een set eetstokjes in is gestoken. Eenmaal geopend is een bento origineel, kleurrijk, gevarieerd en natuurlijk lekker.
De boodschap
De bekendste lunchbox film is de Indiase film The Lunchbox. Een vrouw maakt iedere dag een heerlijke curry klaar voor haar man op kantoor, maar hun relatie is wat aan het verpieteren. Hij toont dan ook weinig waardering voor haar kookkunsten. Totdat op een dag door een fout in het dabawallah-systeem haar lunch bij een andere man terechtkomt. En die waardeert haar kookkunst wel. Hij stopt een bedankbriefje in de box en zo ontstaat een soort penvriend-relatie tussen twee eenzame mensen. De lunchbox is zo niet alleen een container voor eten, maar ook een bemiddelaar en communicatiemiddel. Berichten hoeven niet alleen via een briefje maar kunnen ook via (Aziatische) tekens op het eten worden overgebracht, danwel via het eten zelf, bv. als een opgedrongen dieet. Dingen die je moeilijk kunt zeggen, zijn soms via een lunchbox wat gemakkelijker te communiceren.
De afwijzing
Ondanks alle moeite en liefde die in de lunchbox worden gestopt, blijkt de ontvanger er vaak helemaal niet blij mee te zijn. In The Taste of Pho woont een Vietnamese vader met zijn dochter in Polen. Ze schaamt zich voor de Vietnamese lunchboxes van haar vader en gooit ze ongezien in de vuilnisbak. Om vervolgens de boterhammen van haar Pools vriendje op te eten. Vooral voor scholieren lijkt het conformeren aan de groep immers heel belangrijk. In de film Bento Harrasment stopt moeder allerlei briefjes en tekens in de bento, die haar dochter vreselijk genant vindt. Ze durft haar bento nauwelijks te openen waar haar klasgenoten bij zijn. De bento staat in deze films symbool voor het kind-zijn, als onderdeel van de familie. Maar op school wil het kind daarvan loskomen en -al dan niet via vrienden- aantonen dat het al volwassen is; ‘ik ben geen kind meer, stop met die bento’s!’. De bento wordt zo in plaats van een cadeau of een boodschap, een opdringerige traditie.
De acceptatie
De omslag komt als de bento kan worden ingezet als onderhandeling met de groep scholieren of collega’s. Door de lunch te ruilen of te delen, wordt het kind in de groep geaccepteerd. Maar dat leidt weer tot een nieuw probleem, want dit wordt natuurlijk voor de ouder verborgen gehouden. Het moment suprême komt pas als de laatste bento wordt gemaakt, aan het einde van de schooltijd of (in The Lunchbox) bij pensionering. Wetende dat het de laatste bento is, is de angst en gêne achter de rug en kan de ontvanger pas echt herkennen waar de bento voor staat. Pas dan is er echte waardering voor de bentoliefde en weet je dat je de rest van je leven de bento’s zult missen. Totdat je ze zelf gaat maken voor je geliefde. En alles weer opnieuw begint.
