Blog de zin van het eten in Japan
Tampopo
Tampopo is wereldwijd erkend als een van de meest essentiële eetfilms aller tijden, naast Como agua para chocolate en Babette’s Feast. Maar in tegenstelling tot die andere twee films gaat de verhaallijn van Tampopo niet alleen over het genieten van eten. Het gaat veel meer over een diepere culturele en symbolische (Japanse) betekenis van voedsel. Als Westerse kijker kan het handig zijn om enkele van die betekenissen te begrijpen voordat je de film gaat bekijken. Dus hier is het dan: de niet te missen gids voor Japan in 12 eetscènes uit Tampopo.
Dit artikel verscheen eerder op cinemaculinair.nl
1 Eet geen chips tijdens de film
Betekent: film is stijlvol theater
In de openingsscène worden we meteen geconfronteerd met een spiegelbeeld van onszelf. We zien een bioscoop waar iemand chips eet. Not done, zegt de hoofdpersoon rechtstreeks tegen ons, terwijl hij champagne drinkt en kaas en luxe broodjes eet. Het is meteen duidelijk dat deze film geen Hollywood-vertelstijl is. De stijl van de film verwijst naar het traditionele Japanse Kabuki-theater met veel zijverhalen die het thema onderstrepen, in plaats van de plot. Er is ook altijd een verteller die rechtstreeks tot het publiek spreekt. Japanse film is als stijlvol theater en dat moet je in stijl bezoeken. Geen chips toegestaan.
2 Zeg tegen het varken: “ik zie je later”
Betekenis 1: respecteer dieren, ze zijn gelijk aan mensen
Betekenis 2: Japanse spiritualiteit kan ook wat te ver gaan
Een oude monnik legt een jonge man uit hoe hij ramen moet eten. Hij heeft een heel ritueel dat bijna een spirituele theeceremonie is. Sommige westerlingen denken dat dit echt is hoe je ramen moet eten, maar deze scène is een Japanse grap van regisseur Itami Juzo. Ramen is Japans streetfood en fastfood en vormt een contrast met traditioneel eten. Juzo bekritiseert de soms te abstract spirituele tradities in Japan, die elke echte betekenis missen. Zijn boodschap die door de hele film heen klinkt is dat Japan een mix is van traditie en moderniteit, een mix van spiritualiteit en consumentisme. Dat gezegd hebbende, respect voor dieren is natuurlijk wel een fundamentele Zen-waarde.
3 Slurp je spaghetti
Betekenis 1: De pasta is hetzelfde, de cultuur is anders
Betekenis 2: Slurpen is moeilijk af te leren.
Een grappig scène in Tampopo is een training van jonge Japanse meisjes om op de juiste manier Italiaanse spaghetti vongole te eten. Dat betekent; gebruik een vork, draai de pasta op een lepel en slurp de pasta niet naar binnen. Westerse eetgewoonten worden als verfijnd beschouwd. Spaghetti is bijna hetzelfde als ramen, dus de meisjes vinden het moeilijk om niet te slurpen. Zeker als ze aan een tafel naast hen een westerse man een bord spaghetti zien opslurpen. Overigens: slurpen zorgt ervoor dat je pasta niet kapot gaat en niet te vochtig of koud wordt, dus het is functioneel.
4 Peking eend en Koreaanse buikspek zijn ook Japans
Betekenis: Japan is altijd meervoudig en internationaal geweest
De film Tampopo was internationaal erg populair, mede doordat Itami Juzo veel stedelijke en internationale referenties gebruikte. Veel Japanse films hebben Japanse symbolen die bijvoorbeeld de berg Fuji, kersenbloesem en tempels laten zien. Maar deze film toont gewone mensen in een normale Japanse stad. Ze eten gewoon voedsel en mengen traditionele gerechten met internationaal geïmporteerde gerechten. Met gerechten als Pekingeend uit China en buikspek uit Korea zegt de regisseur: Japan is altijd een open en pluriform land geweest, het hoeft geen strikte autonomie te behouden.
5 Laat de garnaal dansen
Betekenis 1: Japanners houden van vers voedsel en gaan daar ver in.
Betekenis 2: Seks, dood en eten hangen nauw samen.
Ondanks het feit dat het boeddhistisch is om dieren te respecteren, heeft Japan, net als veel Aziatische landen, eetgewoonten waarbij levende dieren worden genuttigd. De dansende garnalenscène toont een gevilde en levende garnaal die in een kom sake danst tot zijn dronken dood. In een andere scène wordt een levende schildpad gedood, scènes die bij de Amerikaanse release werden verwijderd. Japanners houden gewoon van vers voedsel, levend eten is daarom voor hen de perfecte versheid. In de betreffende scène bedrijft de yakuza de liefde, hetgeen ook laat zien dat seks, eten en dood nauw verwant zijn.
6 Knijp in perziken
Betekenis 1: wees niet frisser dan ik
Betekenis 2: ik ben hier, ik ben nog niet dood
In een supermarkt knijpt een oude vrouw in perziken en stukken brie. Deze scène is moeilijk te begrijpen voor westerlingen. Japan is het meest vergrijsde land ter wereld en kampt met een vergrijzende en krimpende bevolking. Maar bejaarde mensen hebben geen actieve rol in de samenleving en worden geconfronteerd met eenzaamheid. De oude dame perst het jonge en tere voedsel om weer een evenwicht te krijgen: wees niet mooier dan ik, ik maak je net zo onaantrekkelijk als ik. Een andere mogelijke betekenis is dat ze de speelse aandacht van de supermarkteigenaar wil trekken, om te voorkomen dat ze als oudere wordt genegeerd.
7 Iedereen waardeert een Chateau Pichon Lalande uit 1980
Betekenis: kwaliteit heeft niets te maken met sociaal-economische klasse
In de film is de weduwe Tampopo op zoek naar de perfecte ramen. Ze zoekt een oude meester en vindt hem bij een groep zwervers, die in het bos leven en vuilnis verzamelen. In tegenstelling tot wat je van zwervers zou verwachten, hebben ze een grote kennis van eten en drinken. Ze zijn zeer cultureel onderlegd, weten hoe ze een geweldige wijn moeten proeven als de Chateau Pichon Lalande en bekritiseren de beste haute cuisine-restaurants. Deze scène staat voor een zeer hoge Japanse waarde: kwaliteit en cultuur zijn niet afhankelijk van je economische status, maar van studie, training en cultivering.
8 Neem de consommé, niet de boudin-vormige quenneles
Betekenis: Japanse conformiteit is leeg
Ten opzichte van de scène van de zwervers in het bos, is deze scène bijna het tegenovergestelde. Zakenlieden eten in een chique Frans restaurant en alle mannen bestellen precies hetzelfde gerecht (consommé) als hun baas. Dit is een gewoonte in Japan, waar conformiteit belangrijk is. Eén bediende voldoet echter niet aan daaraan en bestelt de boudin-vormige quenelles. Hij heeft een goede smaak en weigert die te grabbel te gooien ten gunste van de groepsnorm van conformiteit. Een scherpe kritiek op de zinloze cultivatie van conformiteit, die nog steeds de Japanse samenleving bezwaart.
9 Bevlek de oester (niet)
Betekenis: Ze is nu geen maagd meer
Deze specifieke scène was controversieel omdat de volwassen yakuza wordt gekust door een duidelijk minderjarig oestermeisje. De symboliek is nauwelijks te missen. Een oester is een afrodisiacum en een symbool voor een vulva. Het meisje biedt haar oester aan de man aan, hij eet het op en bloedt, een duidelijke symbolisering van het gebroken maagdenvlies.
10 Leer de perfecte ramen
Betekenis: leren is de basis van perfectie
Japan heeft een sterke traditie in master (sensei)-student-relaties. Tampopo volgt precies de Japanse trainingsrituelen. Allereerst: de student vraagt de master om te trainen, niet andersom. Vervolgens volgt ze het Japanse trainingsregime (seishin), dat zowel een spirituele als een fysieke training is. Daarna gaat ze op zoek naar de componenten van de perfecte ramen: de beste ingrediënten, de beste technieken en de beste gastvrijheid. Elk middel is toegestaan, zelfs het stelen van geheime recepten. Ze leert zichzelf perfectie via de ervaringen van vele anderen. Ze zijn allemaal haar meester en, het zijn allemaal normale gewone mensen in het dagelijks leven, geen docenten. Ergo: het leven is een school.
11 Bouw de nieuwe noedelbar
Betekenis: eerst het inhoudelijk meesterschap, dan stijl en uiterlijk
Pas nadat Tampopo eindelijk haar perfecte noedel heeft gevonden, krijgt ze een stijlvolle make-over. Ze koopt niet alleen nieuwe kleren, ook haar noodlebar heeft een make-over gekregen. Dit is de laatste stap naar perfectie en ze maakt duidelijk de stap van een somber ogende bar naar een helder verlichte, witte en moderne noedelbar. Haar meesters zijn trots en vertrekken, wetende dat hun lessen volbracht zijn.
12 Pass the egg yolk
Betekenis: stel je hoogtepunt zo lang mogelijk uit
Een eidooier wordt uitgewisseld tussen de monden van de yakuza en zijn liefje. Het is de sport om het eigeel heel te houden tijdens het overgooien, maar na een paar keer kan het liefje het niet langer houden en stroomt de dooier uit haar mond. Over the top erotische scène.